Alaksandr Wiktarawicz Bialacki (ur. 25 września 1962 w osadzie Wiartsilia) – białoruski działacz społeczny, polityk i obrońca praw człowieka; dyrektor Centrum Praw Człowieka “Wiosna”, wiceprzewodniczący Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka; honorowy obywatel miasta Genui, trzykrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla.
Alaksandr Bialacki urodził się 25 września 1962 roku w osadzie Wiartsilia, w rejonie sortawalskim Karelskiej Autonomicznej SRR. Był pierwszym dzieckiem swoich rodziców. Nadali mu imię po ojcu matki, który zginął w czasie wojny. W 1964 roku rodzina otrzymała możliwość powrotu na Białoruś w związku z zapotrzebowaniem na robotników w nowo powstających zakładów przemysłowych. Rodzina Bialackich postanowiła zamieszkać przy zakładach chemicznych w Swietłahorsku ze względu na ich sąsiedztwo z rodzinnymi stronami matki.
Ukończył Szkołę Średnią Nr 5 w Swietłahorsku. Od 1979 roku studiował filologię białoruską i rosyjską na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu Państwowego w Homlu. W czasie studiów zaczął mówić w języku białoruskim. W 1981 roku został pierwszym studentem na wydziale, który stale posługiwał się tym językiem. Kiedy w 1984 roku kończył studia, po białorusku mówiło już kilkudziesięciu studentów. W latach 1984–1989, z przerwą na służbę w Armii Radzieckiej, zrobił aspiranturę w Instytucie Literatury Akademii Nauk Białoruskiej SRR. Pracował jako nauczyciel. W roku 1989 był pracownikiem naukowym Muzeum Historii Literatury Białoruskiej. W latach 1989–1998 pracował jako dyrektor Muzeum Literackiego Maksyma Bahdanowicza.
Od 20 roku życia brał udział w ruchu antykomunistycznym i narodowo-demokratycznym. W młodości działał w nieformalnej, faktycznie podziemnej organizacji, wraz z kolegami kupując proste maszynki drukarskie i wyrabiając ulotki. Celem organizacji, według jego słów, była niepodległość Białorusi. Aleś Bialacki był współzałożycielem, a w latach 1986–1989 przewodniczącym Towarzystwa Młodych Literatów “Tutejszyja”. W tym okresie KGB podjęło próbę jego zwerbowania, jednak na pierwszym spotkaniu Bialacki odmówił kontynuowania jakichkolwiek kontaktów z tą instytucją. Podpisywał pisma do Mińskiej Miejskiej Rady Deputowanych z prośbą o zezwolenie na organizację demonstracji “Dziady-87” i “Dziady-88”, których celem było wyrażenie sprzeciwu wobec totalitaryzmu i stalinizmu. Za udział w “Dziadach-88” został aresztowany i ukarany grzywną. W czasie aspirantury był szykanowany z przyczyn politycznych. Był współzałożycielem Białoruskiego Społecznego Towarzystwa Historyczno – Oświatowego “Martyrałoh Biełarusi”. Od ukształtowania się komitetu organizacyjnego Białoruskiego Frontu Ludowego “Odrodzenie” (BFL) w 1988 roku, był jego aktywnym działaczem. Pełnił funkcję sekretarza zarządu BFL. W 1990 roku był jednym z założycieli Białoruskiej Katolickiej Hramady. W latach 1992–1996 był deputowanym do Mińskiej Miejskiej Rady Deputowanych.
Jest członkiem Związku Białoruskich Pisarzy. Od 1998 roku był redaktorem biuletynu “Prawa na wolu”, dotyczącego obrony praw człowieka. Od 30 października 1999 roku był zastępcą przewodniczącego Białoruskiego Frontu Ludowego “Odrodzenie”. W czerwcu 2000 roku został wybrany na kierownika Grupy Roboczej Zgromadzenia Demokratycznych Organizacji Pozarządowych. Pełni funkcję wiceprzewodniczącego Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka.
W 1996 roku, po serii przypadków brutalnego rozpędzania demonstracji przez siły porządkowe, Aleś Bialacki stanął na czele nowo utworzonego Centrum Praw Człowieka “Wiosna-96” (obecnie “Wiosna”). Jak sam mówił, nie przewidywał wówczas, że obroną praw człowieka na Białorusi trzeba będzie się zajmować jeszcze tak wiele lat.
Przez wiele lat działalności, organizacja udzieliła pomocy prawnej i materialnej tysiącom ludzi, w przypadku których istniały podejrzenia, że białoruska władza łamie ich prawa.
W 2007 roku Bialacki został wybrany na wiceszefa Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka FIDH, dwukrotnie był nominowany no Nagrody Nobla w latach 2006-2007. Po raz trzeci nominowano go już po jego aresztowaniu, w 2011 roku.
Kronika represji
Aleś Bialacki był wielokrotnie pociągany do odpowiedzialności karnej – do końca lat 90. ponad 20 razy. Zdaniem niezależnych białoruskich mediów, były to prześladowania o podłożu politycznym. Na początku 2011 roku gazeta “Sowietskaja Biełorussija”, organ prasowy władz Białorusi, opublikowała serię bardzo krytycznych artykułów na temat polityków opozycji, w tym Bialackiego. 4 sierpnia 2011 roku ok. godziny 17. Bialacki został aresztowany pod zarzutem uchylania się od wypłaty sum podatków, zbiórek w szczególnie dużych rozmiarach. Podstawą do aresztowania były informacje o kontach bankowych, które przekazały Białorusi litewskie Ministerstwo Sprawiedliwości oraz polska Prokuratura Generalna. Całe zdarzenie wywołało międzynarodowy skandal. Strona litewska wyraziła ubolewanie, tłumacząc, że informacje o Bialackim zostały przekazane przez pomyłkę. Zawiesiła też bezterminowo współpracę prawną z Białorusią. Wkrótce potem oficjalne przeprosiny wystosował minister spraw zagranicznych Polski Radosław Sikorski.
Aresztowanie Bialackiego zostało potępione przez osoby i instytucje z całego świata, m.in. przez: ministra spraw zagranicznych Litwy i przewodniczącego OBWE Audroniusa Ažubalisa, rząd Niemiec, wysoką przedstawiciel ds. zagranicznych Unii Europejskiej Catherine Ashton, Związek Białoruskich Pisarzy, brytyjskiego ministra ds. Europy Davida Lidingtona, organizację Amnesty International, Departament Stanu USA, przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Jerzego Buzka.
24 listopada 2011 roku Aleś Bialacki został skazany na 4,5 roku kolonii o zaostrzonym rygorze oraz na konfiskatę mienia. Wyrok został potępiony przez białoruskich polityków opozycyjnych, obrońców praw człowieka, polityków i dyplomatów państw Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych, Radę Europy, a także wiele innych instytucji, polityków i obrońców praw człowieka z całego świata. Ich zdaniem miał on charakter polityczny, a wina Bialackiego nie została dowiedziona.
24 grudnia 2011 roku zmarł na raka płuc ojciec Alesia, Wiktar Bialacki. Kilka dni wcześniej władze odmówiły Bialackiemu prawa do spotkania z umierającym ojcem.
17 lutego 2012 roku, media poinformowały, że Bialackiego przeniesiono z aresztu w Żodino do kolonii karnej w Bobrujsku, a później, że do 28 lutego przetrzymywano go na Wołodarce. Obecnie wyrok odbywa w kolonii karnej w Bobrujsku.
W czerwcu 2012 roku pojawiły się doniesienia o naciskach, jakie są wywierane na Alesia Bialackiego, przez władze kolonii. W okresie marzec-czerwiec 2012, Bialacki otrzymał 3 nagany, z czego jedna doprowadziła do tego, że Bialackiemu zakazano widzeń z rodziną. Wskutek otrzymania kolejnej nagany, a co za tym idzie statusu więźnia uporczywie naruszającego porządek, Bialacki stracił szanse na objęcie amnestią przez prezydenta Łukaszenkę. Represje wobec Bialackiego nie ustają.
Aleś Bialacki
